10th व्याघ्रपथिककथा प्रश्न उत्तर
11.अभ्यासः (मौखिकः)
1.अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरं वदत
(क) कः स्नातः कुशहस्तः सरस्तीरे बूते?
उत्तर-व्याघ्रः
(ख) ‘भाग्येनैतत्संभवति’-इति केन आलोचितम् ?
उत्तर-पथिकेन
(ग) वृद्धव्याघ्रः किं दातुम् इच्छति स्म?
उत्तर-स्वर्णकंकणम्
(घ) पथिकः कुत्र निमग्नः अभवत् ?
उत्तर-महापंके
(ङ) पथिक: केन व्यापादितः खादितश्च ?
उत्तर-व्याघ्रण
2. उदाहरणमनुसृत्य उत्तरं वदत
उदाहरणमनुसृत्य-स्ना + क्त्वा-स्नात्वा
(क) पठ् + क्त्वा – पठित्वा।
(ख) खाद् + क्त्वा – खादित्वा।
(ग) गम् + क्त्वा – गत्वा।
(घ) दृश् + क्त्वा – दृष्टवा।
(ङ) हंस् + क्त्वा – हसिला।
3. उदाहरणमनसत्य पञ्च पदानि वदत.
उदाहरणम:
दा + तव्यत् – दातव्यम्
(क) क्षु + तव्यत् – श्रोतव्यम्
(ख) गम् + तव्यत् – गन्तव्यम्
(ग) स्मृ + तव्यत् – स्मर्तव्यम्
(घ) कृ + तव्यत् – कर्त्तव्यम्
(ङ) हस् + तव्यत् – हसितव्यम्
4. उदाहरणमनुसृत्य अधोलिखितुषे पदेषु प्रकृतं प्रत्ययं च वदत
म + क्तः -मृतः
(क) गतः = भम् + क्तः
(ख) उक्तः = वच् + क्तः
(ग) कृतः = कृ + क्नः
(घ) पठितः = षट् + क्तः
(ङ) चलितः = चल् + क्तः
अभ्यासः (लिखितः)
1. अधोलिखितानाम् प्रश्नानाम् एकपदेन उत्तरं लिखत
(क) वृद्धव्याघ्रः कुत्र ब्रूते ?
उत्तर-सरस्तीरे
(ख) कः लोभाकृष्टः अभवत् ?
उत्तर-पथिकः
(ग) कः सुवर्णकंकणं दातुम् इच्छति स्मः ?
उत्तर-वृद्धव्याघ्रः
(घ) कः स्तानशीलः दाता गलितनखदन्तः च आसीत् ? उत्तर-वृद्धव्याघ्रः
(ङ) कः वंशहीन आसीत् ?
उत्तर-वृद्धव्याघ्रः
(च) कः पङ्के अपतत् ?
उत्तर-पथिकः
2. अधोलिखितानां प्रश्नानां पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत ?
(क) ‘कुत्र तल कंकणम्’ इति कः अवदत?
उत्तर- कुत्र तल कंकणम्’ इति पथिकः अवदत्।
(ख) व्याघ्रः कीदृशः आसीत?
उतर- व्याघ्रः कुशहस्त: स्नातः सरस्तीरे आसीत्।
(ग) व्याघेण कानि अधीतानि?
उत्तर- व्याघेण धर्मशास्त्राणि अधीतानि।
(घ) कस्य पुत्रा दाराश्च मृताः?
उत्तर- व्याघ्रस्य पुत्रा दाराश्च मृताः।
(ङ)क: महापके निमग्नः पलायितपथम.
उत्तर पथिक: महापंक निमग्नः पलाचितुमक्षमः।
3. सन्धिविच्छेदं कुरून
स्र्स्तिरे- सर: + तीरे
भाग्येनैतत्संभवति – भाग्येन + एतत् + संभवति
पान्थोऽवदत्- पान्थः + अवदत
वधान्मे- वधात् + मे
वंशहीनश्चाहम् – वंशहीन: + च+ अहम्
धर्मशास्त्राण्यधीतानि- धर्मशास्त्राणि + अधीतानि केनचिद्धार्मिकेणाहमादिष्टः – केनचित् + धार्मिकेण + अहम् + आदिष्ट:
अतस्त्वामहमुत्थापयामि अत: + त्वम् + अहम् + उत्थापयामि
4. अधोलिखितानां पदानां प्रकृति-प्रत्ययविभागं लिखत
स्नाना – स्ना+ क्त्वा
स्नातुम् – स्ना + तुमुन्
प्रसार्य – प्र + सृ + णिच् + ल्यप्
अपगम्य – उप + गम् + ल्यप्
उक्त्वा – वच् + क्त्वा
धृतः – धृ + क्त
5. अधोलिखितानां क्रियापदानां स्ववाक्येषु प्रयोगं कुरूत
आलोचितम् – पथिक: आलोचितम्।
गृह्ययताम् – इदमं सुवर्णकंकणं गृह्ययताम्।
दर्शयति – व्याघ्रः सुवर्णकंकणं दर्शयति।
पतति – पथिकः पतति।
अचिन्तयत् – व्याघ्रण धृतः पान्थोऽचिन्तयत्।
अवदत् – व्याघ्रः अवदत्।
6.रिक्तस्थानानि परयत
(क) भो भोः पान्थाः । इदं सवर्णकंकणं गृह्यताम।
(ख) व्याघ्रः हस्तं प्रसार्य दर्शयति।
(ग) तदुपदेशादिदानीमहं कथं न विश्वासभूमिः ?
(घ) वृद्धव्याघेण संप्राप्तः सः पथिकः मृतः।
(ङ) अहह; महापङ्के पतितोऽसि।
7. अधोलिखितेषु वाक्येषु रेखांकितपदानि आधारीकृत्य प्रश्ननिमाणं कुरुत
(क) व्याघ्रः हस्तं प्रसार्य दर्शयति।
उत्तर- व्याघ्रः किम् प्रसार्य दर्शयति ?
(ख) पंके पतितं दृष्ट्वा व्यानोऽवदत्।
उत्तर- कुत्र पतितं दृष्ट्वा व्याघ्रोऽवदत् ?
(ग)च्याप्रेण धतः स पान्थोऽचिन्तयत।
उत्तर-केन धृतः स पान्थोऽचिन्तयत् ?
(घ) ईश्वरे धनं मा प्रयच्छ।
उत्तर-ईश्वरे किम् मा प्रयच्छ ?
(ङ) ज्ञानं क्रियां विना भारः।
उत्तर-ज्ञानं का विना भारः?
8. रेखाड़ितपदेष प्रयकतां विभक्तिं लिखत
(क) तदत्र सरसि स्नात्वा सुवर्णकंकणं गृहाण।
उत्तर- सप्तमी, एकवचन
(ख) असौ व्याघ्रण व्यापादितः खादितश्च।
उत्तर- तृतीया, एकवचन
(ग) कथं मारात्मके त्वयि विश्वासः ।
उत्तर- प्रथमा, एकवचन
(घ) तत् उपदेशात् इदानीमहं कथं न विश्वासभूमिः।
उत्तर- पंचमी, एकवचन
(ङ) अवशोन्द्रियचित्तानां क्रिया हस्तिस्नानमिव भवति।
उत्तर- षष्ठी, बहुवचन
Leave a comment